ภาวะมดลูกหย่อน (Prolapsed Uterus) หรือมดลูกต่ำ (Pelvic Organ Prolapse) คือ ภาวะที่มดลูกหย่อนหรือเลื่อนหลุดลงต่ำมาอยู่ที่ช่องคลอด โดยปกติ มดลูกซึ่งเป็นอวัยวะสืบพันธุ์ของเพศหญิงมีตำแหน่งอยู่ภายในอุ้งเชิงกราน มีรูปร่างคล้ายลูกแพร์กลับด้าน มีกล้ามเนื้อที่ห้อยอยู่ระหว่างกระดูกก้นกบกับกระดูกหัวหน่าวทำหน้าที่ยึดมดลูก กระเพาะปัสสาวะ และลำไส้ มีเอ็นและเนื้อเยื่อเกี่ยวพันยึดมดลูกให้อยู่ในอุ้งเชิงกราน หากเนื้อเยื่อดังกล่าวไม่แข็งแรงหรือถูกทำลาย จะส่งผลให้มดลูกหย่อนลงไปที่ช่องคลอด

โดยภาวะมดลูกหย่อนแบ่งออกเป็น 4 ระดับตามความรุนแรงที่เกิดขึ้น ดังนี้

– ระดับที่ 1 เกิดภาวะมดลูกหย่อนมาที่ช่องคลอดครึ่งหนึ่ง
– ระดับที่ 2 เกิดภาวะมดลูกหย่อนมาใกล้ปากช่องคลอด
– ระดับที่ 3 เกิดภาวะมดลูกหย่อนออกมานอกช่องคลอด
– ระดับที่ 4 เกิดภาวะมดลูกหย่อนออกมานอกช่องคลอดทั้งหมด เรียกว่ามดลูกย้อย (Procidentia) ซึ่งเกิดจากกล้ามเนื้ออุ้งเชิงกรานทั้งหมดเสื่อมสภาพ

ในมุมมองของการแพทย์แผนจีนมดลูกจะอยู่ในต่าแหน่งที่ปกติได้ต้องอาศัยอวัยวะ 2 อวัยวะ คือ ม้ามและไต ม้ามถือว่าเป็นรากฐานของชีวิตหลังคลอด

หลังจากที่กระเพาะอาหารย่อยดูดซึมอาหาร ม้ามจะทำหน้าที่ในการลำเลียงอาหารเพื่อไปสร้างชี่และเลือด ไปหล่อเลี้ยงส่วนต่างๆ ของร่างกาย ถ้าม้ามในสภาวะปกติจะสามารถสร้างชี่และเลือดได้ จึงมีแรงพยุงอวัยวะภายในให้อยู่ในต่าแหน่งที่ปกติได้ แต่ถ้าม้ามผิดปกติจะไม่สามารถลำเลียงอาหารไปสร้างชี่และเลือดได้เพียงพอ เกิดเป็นชี่พร่องและชี่จม จึงไม่มีแรงพยุงอวัยวะภายใน เกิดเป็นภาวะมดลูกหย่อน ไตและมดลูกถือว่ามีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด เส้น ลมปราณชงและเริ่นมีจุดกำเนิดมาจากไต เส้นลั่วมดลูกมีลักษณะเป็นตาข่ายมีท่าหน้าที่พยุงมดลูกให้อยู่ในตำแหน่งที่ปกติ ถ้าไตทำงานผิดปกติ จะไม่สามารถเปลี่ยนสารจิงเป็นเทียนกุ่ย เลือดและชี่จากเส้นลมปราณชงและเริ่นไม่เพียงพอ เส้นลมปราณต้ายผิดปกติ เส้นลั่วมดลูกไม่มีแรง ก็ไม่สามารถพยุงมดลูกได้ มีผลให้ระดูผิดปกติ และเกิดภาวะมดลูกหย่อนได้นั่นเอง

สาเหตุการเกิดโรคในมุมมองแพทย์จีน

1. ชี่พร่อง ร่างกายพร่องอยู่แล้ว ตอนคลอดออกแรงเบ่งมากเกินไป หลังคลอดไม่ได้พักผ่อนหรือท่างานหนัก มีผลให้การท่างานของม้ามผิดปกติ ชี่ของจงเจียวพร่อง ไม่มีแรงพยุงอวัยวะภายใน
2. ไตพร่อง รากฐานชีวิตก่อนกำเนิดไม่พอ มีเพศสัมพันธ์มากเกินไป มีบุตรมากเกินไป วัยชราร่างกายพร่อง มีผลให้ไตถูกกระทบ เลือดและชี่จากเส้นลมปราณชงและเริ่นไปเลี้ยงที่มดลูกไม่เพียงพอ
3. ร้อนชื้นกระทบมดลูก ความร้อนชื้นกระทบที่มดลูกโดยตรง หรือม้ามพร่อง ทำให้การลำเลียงของม้ามผิดปกติ สารน้ำไม่ถูกลำเลียงไปที่อวัยวะอื่นๆ เกิดเป็นความชื้นสะสมกระทบที่มดลูก